Gravado entre abril e maio do 2003 entre Ames, A Coruña, San Xusto e Corrubedo
Guión e dirección: Yolanda Castaño
Imaxe: Suso Neira, Fernando Vázquez e Alberto Castaño
Música Orixinal: Alberto Castaño e Manuel Maneiro
Montaxe: José Luis Crespo
Postprodución video: Infernos
Postprodución audio: grudgeSOUNDS corp.
“Un país non se fai só con lingua e literatura senón con xeografía, historia e ciencia”. Domingo Fontán colocou rostro a Galicia. A súa carta xeométrica, realizada no ano 1834, foi algo máis que un mapa para os vellos galeguistas da Xeración Nós e para escritores como Cunqueiro ou Castelao. Coñecemos ben quen foi Domingo Fontán? Viaxamos ata o Concello de Portas, o seu lugar de orixe e onde aínda queda moito desta figura tan relevante para a nosa historia e cultura.
Fonte: Nós Televisión
Chamábase Lisa Aisa e dicía a súa idade
erguendo tres dediños con pillabán sorriso.
Con tres irmáns e os pais, Hassan e Mend, vivía
no campo de refuxiados de Bureij, en Gaza.
Non viran os seus ollos infantís máis paisaxe
cá encerrada nas liñas que limitan o campo
onde só algunhas veces o vento de poñente
arrastra desde o mar aromas de salitre.
Este mesmo verán a avoa aprendéralle
a cántiga da pomba de Al Amal, portadora
dun ramalliño de mirto no bico
con noticias de amor para amigos ausentes.
O xoves vinteseis de setembro, do fondo
das silenciosas sombras das tres da madrugada
estragou os seus soños o estrondo dos disparos
dos carros de combate e o zunir dos Apache.
Na escuridade rota por aciagos relustros
entre o infernal barullo das bombas do inimigo
e os choros dos irmáns, a pequena Lina Aisa
comezou a tremer, e aferrada á súa nai
berraba entre saloucos ai mamá, teño medo
e unha vez e outra vez sen cesar repetía
teño medo, mamá; ai, mamá, teño medo.
Unhas horas despois, no hospital, os doutores
ante o seu corpo inerte pronunciaron palabras
que falaban de shock, de adrenalina e paro
cardiorrespiratorio, pero a nai foi máis certa
revelando que a nena morrera de medo.
Calada para sempre, a súa voz inquieta
nunca máis vai cantar a canción da pombiña
e xace alí en Bureij, onde foi soterrada
en silencio e sen bágoas, coa familia ofrecendo
dátiles e café a todos os presentes.
A mil leguas de nubes e mares na distancia
ourízaseme a pel co arrepío de Lina
e pídolle á pombiña de Al Amal que lle leve
no bico un ramalliño de buxo desta terra
e o pouse con amor na minúscula tumba
dicindo que alá lonxe tamén arde a esperanza
nun pobo palestino libre e soberano.
Gonzalo Navaza Blanco
Varios autores, Intifada. Ofrenda dos poetas galegos a Palestina, Fundación Araguaney, 2003
En Ramala
Mahmud Darwix ollou para os seus libros
por vez derradeira.
Tiña a intuición
de que nunca máis os volvería ver;
a derradeira
alí era demasiadas veces
derradeira,
demasiadas veces,
a derradeira.
Pechou a porta da súa biblioteca
e sentiu o último alento da morte
derradeira.
E así foi,
a derradeira.
Fran Alonso
Varios autores, Intifida. Ofrenda dos poetas galegos a Palestina, Fundación Araguaney, 2003
Quizaves millor que decila fora pintala, a selva de Esmelle, que cai á man dereita, vindo para iste reino pola banda de León. El, o camiño que eu levei deica o campo dos Trobos, adréntase rubindo volta a volta pola fraga de Eiris, que é tan mesta: o camiño vai un pouco a rentes do río, e cando gana o chan, onde chaman Paradas, métese por entre os lamagueiros hastra onde dicen Pontigo, que é unha ponte baixa de madeira, na que mui gostoso é de ouvir o trote corto dos cabalos dos viaxeiros que van e vén, camiño de Belvís. Os muíños do Pontigo son agora dúas moreas de pedra moura, nas que a hedra encalla e medra, pro eu lémbrome aínda de cando moían o trigo valeco i o centeo das chairas, i había mazaeiros ao logo das presas; o vento tiraba mazás á iauga, e sempre había unha ducia delas, verdes ou coloradas, beilando na escuma espesa e marela, cabo á enrella das canles. Sempre venta na carballeira das Mouras, tan fusquenlla, i o camiño tén présa en pasala i en chegar á aberta camposa de Miranda, ás longas gándaras, ás terras de folgado, ás brañas de El Rei… Dende Miranda vese Esmelle todo arredor, o castelo de Belvís, a fraga da Serpe, a lagoa dos Cabos, e de día, a seu carón, o fume das ferreirías do Vilar. Pola noite, dende Miranda, eu poñíame a ollar como se alcendían as luces de Belvís nas outas i aparelladas torres, i en comparanza con elas, como pousadas no chan, as luces de Vilar: cando corría vento de Meira, eu tíñame porque ouvía as badeladas do mazo dos ferreiros. Dende Miranda vese todo o chan de Quintás deica o Castro, i as centeeiras darse en ondas, coma o mar, ao amor da brisa, i o ir e vir das mulleres á fonte do Couso. Sempre me lembrarei da cerca da eira, do loureiro román, tan paxareiro, na que tantas niñadas velei, e da figueira ramona, tan viciosa, ao pé da casa, onde ao palleiro grande. Miranda era a pousada de don Merlín.
Eu dormía no faiado, nunha cámara estreita, que tiña un ventano que cadraba mesmo enriba do catre. Tomei gosto, pola noitiña, de rubirme a iste, i estarme unha hora asomado. I el era polas luces. En Esmelle, na noite, todo se facía con luces. Xa non digo as luces de Belvís, que ben as miraba rubir e baixar, coma paxaros acesos, polas fiestras das torres ambas; por veces, todo Belvís quedaba ás escuras i a pouco, alcendíase unha luz pequeniña, coma o ollo dun moucho, no balcón da portalada, e isa luz corría polo castelo, i eu miraba como pasaba dunha cámara noutra, seguíndoa cando se derramaba e guiñaba polas fiestras e fiteiras, e de súpeto acenaba unhas señas no outo das ameas. I eu sabía que era o farol do enano do castelo, que facía a derradeira ronda. Xa non digo tampouco as luces do Vilar, coas que brincaban as ponlas das abidueiras. Falo das luces que andaban polos camiños, polo camiño real, vindo de Meira, e polo camiño de Quintás, e polo camiño vello, que se afoga na lagoa dos Cabos, e tamén pola lagoa. E corrían e cruzábanse, e de cando en veces xuntábanse tres ou catro i el era coma unha pequena fogueira no medio da noite. Cabalos agallopando debían levalas, tal corrían. E si algunha tomaba o camiño de Miranda, e viña cara a min, i hastra somellaba, tan viva viña, que asubiaba, prendía o medo en min coma alfinete no alfineteiro, e sin espirme metíame no catre, e tapábame a cachola coa manta: unha manta a faixas verdes, que por ambos lados tiña escrito en letras coloradas: DAVID. Eu tiña, en verdade, a aquil David nomeado por meu defensor, i hasta lle rezaba. Pro penso agora que tales medos gostábanme…Á ialba viñan verme, facendo aínda parte dos meus soños, os sinos de Quintás i o arrulo das pombas no bico do tellado. Unha mañán da sega foi cando vin na lagoa o barco veleiro, i outra de outono cando vin no outo do Castro a trabe de ouro. O inverno é longo, longo, en Esmelle, i agás que caia unha lúa de xeadas, todo il é de choiva e neve. Pero o verán é doce, e tamén a outonada.
Ás vegadas, por facer festa, o señor Merlín saía á eira, e nunha copa de cristal chea de auga verquía dúas ou tres gotas do licor que il chamaba “dos países”, e sorrindo, con aquela aberta sorrisa que lle enchía a franca faciana como enche o sol a mañán, preguntábanos de que coor queríamos velo mundo, e sempre que a min me tocaba responder, eu decía que de azul, i entón don Merlín botaba a auga, ao áer, e por un segundo o mundo todo, Esmelle todo arredor, as brancas torres de Belvís, as pombas i o can Ney, o roxo pelo de Manoeliña, a branca barba de mi amo, o cabalo tordo, as bidueiras de Quintás i o toxo da coroa do Castro, todo era unha longa nuben azul que pouco a pouco se esvaía. O señor Merlín sorría namentras secaba a copa con un pano mouro. Esmelle, selva longa i antiga, na memoria lévoa eu de azul pintada, como si un enorme e morno luar apousara, nun repente, na terra.
Álvaro Cunqueiro, Merlín e familia i outras historias , 1955
Vídeopoema de Mariña Díaz Castroverde, alumna de 4º ESO no curso 2014-2015, sobre o poema “Basalo Gómez, emigrante, vive nun cano”, pertencente ao poemario de Luís Seoane A maior abondamento (1972).
Podes ler o poema aquí.
¡Tan doce era a xuntanza miña e vosa,
de todos nós co mundo!
Facíamos un feixe de campos e de estrelas,
e ó pisar ise chao que latexaba
sentíamos subir pola sangue o misterio.
O noso corpo era o camiño da maxia,
a escada pola que viña a lúa,
o zume de tódolos segredos,
a canzón da herba que resucitou.
E o mismo verme era unha folla leda.
un mensaxeiro do sagrado alén.
Morréchedes, matáronvos, deixáronme.
Quedei eiquí, lonxe das vosas sombras.
E gardo, coma un morto.
no centro do silenzo, da sede, da agonía,
o día que vos poda levar á sepultura
unha cesta de pombas e mazás.
¡Tan doce era a xuntanza miña e vosa,
de todos nós co mundo!
“Sobre a morte do Bieito” é un relato pertencente á obra Dos arquivos do trasno, de Rafael Dieste, publicada pola editorial Galaxia en 1926.
A continuación, unha curtametraxe de Xudit Casás baseada no relato:
A xornalista Tereixa Navaza foi a encargada de retransmitir a chegada dos restos de Castelao a Galicia, que se desenvolveu con gran polémica polas manifestacións de protesta e as cargas policiais. Durante a retransmisión, Navaza leu pasaxes do Sempre en Galiza e mesmo un artigo de Uxío Novoneyra.
Fonte: Wikipedia
”Cada longo día do Maio ten infindos espacios de tempo pra os rapaces do Instituto. A cada hora esculcan novos horizontes e novas dores nas seráns queimadas polo sol, no balbordo cidadán das rúas cando se acenden as luces. Ollan novas cousas nos pais, nas amigas dos irmáns, nas compañeiras, nos amigos. Soio o sonido das leccións dá un pouquiño de unidade a iste vivir neboento afundido nas ondas vitales dun mundo novo.
A maior parte destes rapaces son galegos. Todos saben, inda que non todos a falen, a súa lingua. Diante iles penso na terra, na ridente ribeira frolecida, na basta montaña escondida polos termos do horizonte. Dentro de tres, catro anos, cada un collerá o seu camiño. Diste fato de trinta e tantos estudiantes sairán moitos comerciantes, algúns funcionarios, algunhas maestras, quizais ningún labrego. ¿Cantos deles serán perdidos para a terra? ¿Cantos mimarán e acougarán a noble dirección dun vivir galego, consciente da función da Galiza no mundo?”
OTERO PEDRAYO, R. “Na clase”, in A Nosa Terra, nº 236, 1927, páx. 2-3
Aula de Literatura 